De opkomst van het tweefasencontract in de bouw

De bouwsector staat voor grote uitdagingen. Stijgende bouwkosten, complexe regelgeving en onvoorspelbare risico’s maken het moeilijk om projecten efficiënt en zonder juridische conflicten te realiseren. Traditionelere contractvormen, zoals Design & Construct (D&C), leggen vaak eenzijdig risico’s bij opdrachtnemers neer, wat leidt tot vertragingen, oplopende kosten en juridische geschillen.

Om deze problemen het hoofd te bieden, wint het tweefasencontract aan populariteit. Deze contractvorm belooft betere samenwerking, een eerlijkere risicodeling en een flexibeler prijssysteem. Maar hoe werkt dit contract precies en welke voor- en nadelen brengt het met zich mee?

Wat is een tweefasencontract?

Het tweefasencontract is een contractvorm waarbij de ontwerp- en bouwopdracht in twee duidelijke fasen wordt verdeeld:

• De ontwerpfase – Hierin werken opdrachtgever en opdrachtnemer samen aan het ontwerp en een risicoanalyse. Het doel is om een realistisch en uitvoerbaar plan te ontwikkelen voordat definitieve afspraken over prijs en uitvoering worden gemaakt.
• De uitvoeringsfase – Pas nadat er voldoende zekerheid is over de ontwerpkeuzes, bijbehorende kosten en risico’s, wordt de definitieve prijs bepaald en start de daadwerkelijke uitvoering van het project.

Door deze fasering ontstaat er meer grip op risico’s en wordt voorkomen dat opdrachtnemers in een vroeg stadium onrealistische prijzen moeten offreren zonder volledige kennis van de omstandigheden.

Waarom overstappen op een tweefasencontract?

De afgelopen jaren is steeds vaker gebleken dat traditionele contractvormen minder geschikt zijn voor grote, risicovolle projecten. Met name geïntegreerde contracten zoals UAV-GC 2025, waarbij de opdrachtnemer verantwoordelijk is voor zowel het ontwerp als de uitvoering, brengen aanzienlijke risico’s met zich mee. Aannemers worden in de aanbestedingsfase gedwongen een vaste prijs af te geven, terwijl informatie over de uitvoeringsrisico’s vaak nog ontbreekt. Dit kan leiden tot spanningen, claims en in sommige gevallen zelfs tot projectstilstand, met aanzienlijke schade tot gevolg.

Bij een tweefasencontract worden definitieve prijsafspraken pas gemaakt op het moment dat risico’s beter in kaart zijn gebracht. Dit beperkt het aantal conflicten tussen opdrachtgever en aannemer; partijen zullen in dat geval immers op basis van realistische verwachtingen tot een definitieve aannemingsovereenkomst komen.

De voordelen van een tweefasencontract

1. Betere risicobeheersing – Omdat in de eerste fase (ontwerp) een gedegen analyse van de uitvoeringsrisico’s plaatsvindt, kunnen deze risico’s tijdig worden gesignaleerd en beheerst. Dit voorkomt verrassingen tijdens de uitvoering en draagt bij aan een voorspelbaarder projectverloop.
2. Flexibele prijsvorming – In tegenstelling tot traditionele aanbestedingsmodellen, waarin vaak vooraf een vaste prijs moet worden bepaald, biedt een tweefasencontract de mogelijkheid om prijsafspraken gaandeweg te finetunen. Dit voorkomt dat aannemers hoge risico-opslagen rekenen of juist te laag inschrijven, met latere financiële problemen respectievelijk conflicten tussen contractspartijen als gevolg.
3. Bevordering van samenwerking – Doordat opdrachtgever en opdrachtnemer in de eerste fase intensief samenwerken, ontstaat een mate van partnerschap tussen partijen, hetgeen de kans op juridische conflicten vermindert.
4. Minder faalkosten – Een slechte voorbereiding en onvoorziene risico’s kunnen leiden tot faalkosten. Door in fase 1 meer tijd te besteden aan risicoanalyse en ontwerpoptimalisatie, kunnen onnodige kosten tijdens de uitvoering worden voorkomen.

Aandachtspunten bij een tweefasencontract

Hoewel het tweefasencontract aanzienlijke voordelen biedt, zijn er ook aandachtspunten.

1. Prijsvorming buiten concurrentie – Doordat de definitieve prijs pas na de eerste fase wordt vastgesteld, ontbreekt concurrentie in de prijsvorming. Dit kan leiden tot discussie over marktconformiteit. Het hanteren van transparante kostenstructuren en objectieve toetsingsmechanismen is daarom essentieel. Door bij de eerste inschrijving – waar nog wel concurrentie is – te werken met een prijs op basis van een voorlopig calculatieschema, worden de belangrijkste parameters van de prijs al vastgeklikt.
2. Samenwerking vereist vertrouwen – Een succesvolle eerste fase staat of valt met de mate van transparantie en samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Wanneer belangen niet goed op elkaar worden afgestemd, kan dit alsnog tot (juridische) conflicten leiden.
3. Mogelijke vertragingen in de eerste fase – Het streven naar een perfect ontwerp en risicobeheersing kan ertoe leiden dat de eerste fase langer duurt dan gepland. Dit kan de totale doorlooptijd van een project beïnvloeden.
4. Juridische complexiteit en aanbestedingsrecht – Het toepassen van een tweefasen-contract binnen de Nederlandse aanbestedingswetgeving brengt uitdagingen met zich mee. t. Zowel bij de aanbestedingsprocedure, als in de eerste fase van het contract, vergt deze tweefasenaanpak daarom extra aandacht. Dit geldt bijvoorbeeld bij het opstellen van de gunningscriteria en, tijdens de ontwerpfase, voor het op juiste manier begeleiden van het ontwerp en daarmee samenhangende definitieve prijsvorming.

Conclusie

Het tweefasencontract is een contractvorm die steeds vaker wordt toegepast in de bouwsector vanwege de verbeterde risicobeheersing, getrapte prijsvorming en betere samenwerking. Vooral bij complexe projecten biedt deze aanpak aanzienlijke voordelen ten opzichte van traditionelere contractvormen zoals de UAV-GC.

Toch is het niet in alle gevallen de beste keuze. Prijsvorming buiten concurrentie, de noodzaak van vertrouwen en juridische complexiteit vragen om een zorgvuldige afweging. Goed contractmanagement en duidelijke afspraken over de fasering, prijsbepaling en samenwerking zijn cruciaal voor succes.

Bent u benieuwd of een tweefasencontract de juiste keuze is voor uw project? Onze specialisten Mark Moolhuizen en David van Groen denken graag met u mee.