Door de snelgroeiende vraag naar stroom op het elektriciteitsnet, ontstaat er transportschaarste. Dit wordt ook wel netcongestie genoemd. Als gevolg van netcongestie kunnen aanvragen voor (nieuwe of additionele) transportcapaciteit mogelijk niet ingewilligd worden door netbeheerders. In gebieden waar sprake is van netcongestie ontstaan daarom wachtlijsten. Netcongestie heeft daardoor impact op de planning en de kosten van nieuwbouw-, verduurzamings- of renovatieprojecten. Ook zorginstellingen die willen verbouwen, verduurzamen of uitbreiden kunnen tegen de gevolgen van netcongestie aanlopen.

De Autoriteit Consument en Markt (“ACM“) heeft een prioriteringskader geïntroduceerd waarmee zij aanvragen voor (nieuwe of additionele) transportcapaciteit voorrang in congestiegebieden kan geven. In deze bijdrage wordt nader ingegaan op de impact van netcongestie, het prioriteringskader van de ACM en de gevolgen voor de zorg.

Hoofdregel: first come, first served

Netbeheerders mogen niet discrimineren tussen verzoekers die (nieuwe of additionele) transportcapaciteit willen. Op dit moment worden transportaanvragen behandeld op volgorde van binnenkomst (volgens het ‘first come, first served’ beginsel). Daardoor kan bijvoorbeeld een ziekenhuis geen capaciteit krijgen, omdat andere organisaties eerder hun aanvraag hebben ingediend.

Het ‘first come, first served’ beginsel vloeit voort uit de gedachte dat netbeheerders iedereen die daarom verzoekt, toegang moet verschaffen tot het elektriciteitsnet zonder enige vorm van discriminatie. Door de combinatie van netcongestie en het ‘first come, first served’ beginsel kunnen bepaalde maatschappelijke belangen in het geding komen, zoals de aansluiting van duurzame energiebronnen, nieuwbouwwoningen of scholen op het elektriciteitsnet.

Prioriteringskader: ruimte voor maatschappelijke belangen op het elektriciteitsnet

De ACM is de bevoegde toezichthouder en stelt regelgeving vast voor de energiemarkt, waaronder de Netcode elektriciteit die voorschriften voor netbeheerders en netgebruikers bevat. Op 12 april 2024 heeft de ACM de Netcode elektriciteit gewijzigd[1] waardoor een prioriteringskader is geïntroduceerd. Met een nieuwe codewijziging kunnen organisaties met maatschappelijke noodzaak, zoals acute gezondheidzorg, hoger op de wachtlijst komen. Deze codewijziging is daarmee ook voor zorginstellingen relevant. Let wel; niet alle zorgpartijen vallen onder de nieuwe regels. Daarnaast ontvangt een partij niet automatisch prioriteit in congestiegebieden, maar moet dit worden aangevraagd en heeft prioriteit pas effect als er ook transportcapaciteit kan worden verdeeld. Hieronder wordt nader ingegaan op de prioriteringsregels.

Het prioriteringskader bestaat uit drie categorieën met daarin een beperkt aantal partijen die een groot algemeen belang dienen:

1. Categorie 1 congestie-verzachters: dit zijn partijen die ervoor zorgen dat er juist meer transportcapaciteit beschikbaar komt voor andere partijen, bijvoorbeeld door een opslagpartij;
2. Categorie 2 veiligheid: dit betreft onder andere noodhulp (brandweer, ambulanceposten en meldkamers), politie, defensie en acute gezondheidszorg;
3. Categorie 3 basisvoorzieningen: betreffen de openbare drinkwatervoorziening, onderwijs, woonbehoefte, warmtevoorziening en gasnetten.

Categorie 2 veiligheid: acute gezondheidszorg?

Zorginstellingen die volgens artikel 3a van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) verplicht zijn een crisisplan te hebben, komen in aanmerking voor prioritering en worden als cruciaal beschouwd binnen de acute zorgketen. De wetgever heeft in het Uitvoeringsbesluit Wkkgz specifieke categorieën zorgaanbieders aangewezen, waaronder traumacentra, ziekenhuizen en zorgverleners die helpen om onnodig gebruik van acute zorg te voorkomen. Artikel 8a.5 van het besluit benadrukt het belang van een crisisplan voor deze aanbieders, wat volgens de ACM aantoont dat hun goede functioneren van groot maatschappelijk belang is.

Dit betreft de volgende aanbieders:

• Traumacentra
• Medisch-specialistische acute zorg
• Regionale ambulance-voorzieningen
• Huisartsenzorg in huisartsenposten
• Gemeentelijke gezondheidsdiensten
• Uitbestede taken van Gemeentelijke gezondheidsdiensten
• Acute geestelijke gezondheidszorg
• Apotheken die in de avond, nacht en op zondag farmaceutische zorg aanbieden

Partijen die vallen onder categorie 2 kunnen een prioriteringsverzoek indienen voor een transportverzoek voor afname van elektriciteit. Zorgpartijen kunnen alleen prioriteit toegekend krijgen in verband met de uitoefening van de (hierboven genoemde) specifieke functie. Een ziekenhuis kan dus geen prioriteit krijgen voor de aansluiting van een nieuwe polikliniek of verpleegafdeling, maar wel voor (de uitbreiding van) een traumacentrum.

Prioriteit en dan?

Partijen die geprioriteerd worden komen vooraan de wachtlijst te staan. Prioritering heeft pas effect op het moment dat transportcapaciteit vrijkomt en te verdelen is. De netbeheerder verleent prioriteit op basis van de volgorde van de categorieën: eerst categorie 1, daarna categorie 2, daarna categorie 3 en vervolgens de partijen in de wachtlijst zonder prioriteit. Binnen de categorieën zelf geldt FCFS op basis van het moment van aanvragen van de transportcapaciteit. Bijvoorbeeld twee huisartsenposten (categorie 2) krijgen beide prioriteit, maar de huisartsenpost die eerder transportcapaciteit heeft aangevraagd krijgt deze eerder toebedeeld.

Aanvraag

Partijen die (extra) transportcapaciteit willen contracteren, moeten altijd een verzoek indienen bij de netbeheerder. Op grond van de gewijzigde Netcode kunnen partijen straks parallel aan het transportverzoek een prioriteringsverzoek indienen bij de netbeheerder. Dat kan vanaf 1 oktober 2024 via een aanvraagformulier dat de netbeheerder beschikbaar stelt.

Prioritering moet aangevraagd worden per concreet geval (per transportverzoek). Er kan dus geen prioriteit worden aangevraagd ‘voor een later moment’. Om geprioriteerd te worden onder de functie ‘acute gezondheidszorg’ moeten verschillende bewijsstukken worden gestuurd aan de netbeheerder.

Welke stappen kan een zorginstelling nu nemen?

Voor een zorginstelling kan het noodzakelijk zijn om te onderzoeken of zij onder de noemer acute gezondheidzorg valt; de komende tijd (nieuwe of extra) transportcapaciteit nodig gaat zijn omdat er bijvoorbeeld uitgebreid of verbouwd gaat worden en de instelling actief is binnen een congestiegebied. Is dat het geval? Dan kan per 1 oktober 2024 prioriteit worden aangevraagd bij de netbeheerder.

Voor meer informatie of vragen kunt u contact opnemen met het Healthcare & Life Sciences en Energy, Industry & Renewables-team van Van Doorne.

[1] Besluit van de Autoriteit Consument en Markt van 12 april 2024, kenmerk ACM/UIT/605893, tot wijziging van de voorwaarden als bedoeld in artikel 31, eerste lid, onder a, juncto artikel 32, tweede lid, van de Elektriciteitswet 1998 betreffende de prioriteringsruimte bij transportverzoeken (Staatscourant 2024, 12928).