Green Deal Duurzame Zorg 3.0: verhoogde ambities en concretere afspraken

Afgelopen vrijdag 4 november 2022 is het convenant ‘Green Deal Samen werken aan Duurzame Zorg’ (hierna “Green Deal 3.0“) met een brief van Minister Ernst Kuipers aangeboden aan de Tweede Kamer. Het is de derde variant van afspraken tussen de zorgsector en de overheid om te komen tot een onomkeerbare transformatie naar een zorgstelsel en zorgsector met minimale impact op klimaat en milieu in 2050. 

Aanleiding voor een nieuwe versie van de Green Deal is een toenemende roep vanuit zowel het zorgveld als de maatschappij op verduurzaming van de zorg. Uit onderzoek van het RIVM van eerder dit jaar blijkt dat in Nederland 7% van de totale nationale consumptievoetafdruk in termen van CO2-emissieequivalent afkomstig is van de zorgsector. De sector is daarnaast verantwoordelijk voor 4% van het afval en 13% van het grondstofgebruik. Ook belanden er medicijnresten in het oppervlakte- en grondwater. Klimaatverandering en milieuverontreiniging leiden vervolgens tot meer en andere (nieuwe) soorten zorgvragen. De milieuvoetafdruk van de zorgketen heeft aldus zelfversterkende effecten op de volksgezondheid en leefomgeving. Met de doelstellingen en afspraken in het convenant beogen partijen deze paradox te doorbreken.

De Green Deal 3.0 is net als diens voorgangers een convenant tussen de Rijksoverheid en vertegenwoordigende branche- en koepelorganisaties uit de zorg, zorgverzekeraars en banken. Het convenant maakt aan de hand van vijf doelstellingen duidelijk waar partijen, in aanvulling op reeds bestaande wettelijke verplichtingen en maatregelen, in de periode 2023 tot en met 2026 aan moeten werken om te komen tot meer duurzame zorg, namelijk:

1. Meer inzet op gezondheidsbevordering van patiënten/cliënten, zowel in de thuissituatie als in en rondom de eigen zorglocatie(s), in termen van omgeving, voeding en leefstijl, alsmede inzet op gezondheidsbevordering van de eigen medewerkers in de zorg, om hen langer in goede gezondheid te houden;
2. Het vergroten van de bewustwording en kennis over de impact van de zorg op het klimaat en milieu en de impact van klimaat en milieu op de gezondheid bij (aankomende) zorgprofessionals, bij patiënten/cliënten en in de samenleving;
3. 55% minder CO2-uitstoot in 2030 t.o.v. 2018 en klimaatneutraal in 2050;
4. 50% minder primair grondstoffenverbruik in 2030 t.o.v. 2016 en maximaal circulaire zorg in 2050;
5. Verminderen van de milieubelasting van medicatie(gebruik).

Waar de Green Deal 2.0 vooral de bewustwording in de sector stimuleerde, worden de doelen in Green Deal 3.0 opgeschaald en concreter gemaakt door onder andere kwantificeerbare en tijdgebonden (tussen)doelen te stellen en afspraken te maken. Zo worden er aan zorgaanbieders enkele concrete verplichtingen opgelegd, waaronder dat zij:

• ‘Duurzaam en circulair inkopen’ als uitgangspunt vastleggen in het inkoopbeleid wat betreft (bouw)materialen, (medische) hulpmiddelen en voeding, waarbij voor laatstgenoemde de richtlijn Eetomgevingen van het Voedingscentrum het richtsnoer vormt;
• (Het belang van) preventie, duurzame zorg en de relatie tussen klimaat, milieu en gezondheid integraal en zichtbaar opnemen in hun strategie- en visiedocumenten;
• Met ingang van 2023 – en in lijn met de wettelijke verplichting voor alle Nederlandse werkgevers – hun CO2-uitstoot van vervoersbewegingen van personeel in kaart brengen, een mobiliteitsplan opstellen met doelen en maatregelen voor het verminderen van deze CO2-uitstoot en het verduurzamen van deze vervoersbewegingen, mits zij een zorgaanbieder zijn met >100 werknemers;
• ‘Klimaatneutraal’ en/of ‘CO2-arm’ als uitgangspunt opnemen in beleid voor nieuw- en verbouw en bij inkoop van energie en vervoersmiddelen;
• Hun bestaande voedselverspilling in de zorg in kaart brengen;
• Ieder een aanpak ontwikkelen met maatregelen om verspilling van medicijnen tegen te gaan, bijvoorbeeld als gevolg van onnodig voorschrijven, overmatige verstrekking of onnodig hoge dosering;
• Onderzoeken of zuivering aan de bron voor hun specifieke situatie zinvol is en welke verschillende mogelijkheden voor (betaalbare) technieken er zijn om hun afvalwater aan de bron te zuiveren op specifieke medicatie, in het geval het gaat om ziekenhuizen en andere relevante zorgaanbieders.

Op welke termijn de zorgaanbieders aan elk van bovenstaande verplichtingen moeten voldoen, is nog niet duidelijk. Uit de Green Deal 3.0 volgt dat de deadline voor het opstellen van een sectorplan door brancheorganisaties op 1 maart 2023 is, waarna deze op uiterlijk 1 augustus 2023 gebundeld worden tot een definitief uitvoeringsprogramma. Dit betekent dat er op zijn laatst op 1 augustus 2023 meer inzicht wordt verschaft in de concrete deadlines waaraan zorgaanbieders zijn gebonden.

Het verduurzamen en kunnen realiseren van bovenstaande doelen en afspraken vragen om adequate financiering en bekostiging. In het veld worden vraagtekens gesteld bij de wijze waarop een en ander zal worden gefinancierd. Uit de Green Deal 3.0 wordt duidelijk dat eerst een begroting zal worden opgesteld om inzicht te krijgen in welke financiële inspanning nodig is om de doelen en afspraken te kunnen realiseren. Op basis daarvan zou duidelijk moeten worden welk deel van de financiering voor rekening van de sector zelf kan komen en voor welke onderdelen aanvullende financiële ondersteuning vanuit de Rijksoverheid vereist is. Uit welk potje laatstgenoemde middelen dan precies moeten komen, wordt in het convenant slechts beantwoord door te verwijzen naar de financiële middelen die de Rijksoverheid beschikbaar stelt voor verduurzaming in algemene zin en de reservering van middelen in het Klimaatfonds voor ‘maatregelen’ ten behoeve van de verduurzaming van Nederland. Concrete voorwaarden waaronder zorgaanbieders hier aanspraak op kunnen maken, ontbreken echter vooralsnog.

Meer weten over verduurzaming in de zorg, neem dan contact op met Lieke Bartelsman of Isabelle van Wassenaer.