Het Europees Openbaar Ministerie: operationeel eind 2020
Naar verwachting is het Europees Openbaar Ministerie (‘EOM’), gezeteld in Luxemburg, eind dit jaar operationeel. Het EOM is een onafhankelijk orgaan. Wat worden de werkzaamheden van het EOM en welke bevoegdheden heeft het EOM? Dit blog geeft een kort overzicht van de belangrijkste kenmerken.
Werkzaamheden en bevoegdheden
Het EOM is bevoegd op te treden tegen strafbare feiten die de financiële belangen van de Europese Unie (‘EU’) schaden. Hieronder vallen met name fraude (zoals BTW fraude en fraude met subsidies), witwassen en corruptie. Op dit moment wordt er weinig onderzoek gedaan naar deze feiten en wordt er te weinig vervolgd door de nationale autoriteiten. Het EOM is opgezet om deze strafbare intensiever te bestrijden.
Het EOM is een supranationaal Openbaar Ministerie en doet onderzoek op het grondgebied van de EU, conform het recht van de lidstaat waar het onderzoek plaatsvindt. Daarna brengt het zaken voor de nationale rechter en treedt het in die zaken op als openbaar aanklager. Tot nu toe waren deze bevoegdheden voorbehouden aan het de nationale vervolgingsautoriteiten. Het EOM kan zelfstandig besluiten om zijn bevoegdheid uit te oefenen. Het EOM kan dat doen door zelf een onderzoek in te stellen, of door van zijn evocatierecht gebruik te maken. Dat laatste betekent dat het EOM, nadat het informatie van een lidstaat heeft gekregen over een strafbaar feit dat binnen zijn bevoegdheid valt, bepaalt of het zelf gaat onderzoeken en vervolgen of dat dit bij de nationale autoriteiten blijft liggen. Wanneer het EOM besluit van zijn bevoegdheid gebruik te maken, mogen de nationale autoriteiten hun bevoegdheden niet meer uitoefenen. In die zin wordt de soevereiniteit van de deelnemende lidstaten dus beperkt.
Hoewel het EOM volledig onafhankelijk is, blijft het orgaan verantwoording schuldig aan het Europees Parlement, de Raad en de Commissie voor zijn algemene werkzaamheden, onverminderd zijn verplichting om discretie en geheimhouding te betrachten waar het gaat om individuele zaken.
Samenstelling
Op dit moment zijn er 22 Europese lidstaten die deelnemen aan het EOM. Andere lidstaten kunnen zich elk moment aansluiten. Het EOM bestaat op centraal niveau uit een Europese hoofdaanklager, die leiding geeft aan het EOM. Verder zijn er op centraal niveau 22 Europese aanklagers. De Europese hoofdaanklager en de 22 Europese aanklagers vormen samen het college van Europees aanklagers. Dit college is verantwoordelijk voor de algemene supervisie over het EOM en neemt strategische besluiten. Daarnaast zijn er permanente kamers. Die kamers hebben twee vaste leden en als voorzitter de Europese hoofdaanklager of een van zijn plaatsvervangers. De permanente kamers monitoren de concrete onderzoeken en vervolgingen die uitgevoerd worden door de gedelegeerd Europees aanklagers.
De gedelegeerd aanklagers bevinden zich op decentraal niveau. Zij werken in de lidstaten en hebben dezelfde bevoegdheden als nationale aanklagers. Zij kunnen dus zelf onderzoeken en vervolgingen instellen. De permanente kamers kunnen een gedelegeerd Europees aanklager ook een opdracht geven tot het instellen van een onderzoek. De schakel tussen de permanente kamer en de gedelegeerde Europese aanklager is de Europese aanklager: de Europese aanklager houdt namens de permanente kamer toezicht op de onderzoeken en vervolgingen uitgevoerd door de gedelegeerde Europese aanklager in zijn lidstaat van herkomst. In de praktijk is het (slechts bij wijze van uitzondering) mogelijk dat een Europese aanklager toezicht houdt op onderzoeken en vervolgingen die plaatsvinden in een andere lidstaat dan zijn lidstaat van herkomst.
De Nederlandse officier van justitie Daniëlle Goudriaan is namens Nederland de eerste Europese aanklager in het college van Europees aanklagers. Laura Kövesi uit Roemenië is de eerste Europese hoofdaanklager. Op welke datum het EOM precies operationeel is, is nog niet duidelijk. Wij houden de ontwikkelingen omtrent het EOM in de gaten en houden u op de hoogte.
Dit blog is geschreven door Eva Sluis, legal project manager. Nu al meer weten over dit onderwerp? Neem contact op met Jan Leliveld.
Raadpleeg hier de Verordening met betrekking tot de instelling van het Europees Openbaar Ministerie (Verordening (EU) 2017/1939 van de Raad van 12 oktober 2017 betreffende nauwere samenwerking bij de instelling van het Europees Openbaar Ministerie (‘EOM’).
Raadpleeg hier de Richtlijn betreffende de strafrechtelijke bestrijding van fraude die de financiële belangen van de Unie schaadt (Richtlijn (EU) 2017/1371 van het Europees Parlement en de Raad van 5 juli 2017 betreffende de strafrechtelijke bestrijding van fraude die de financiële belangen van de Unie schaadt).
