Verschillen tussen Engels en Nederlands contractenrecht Interpretatie van de overeenkomst
In deze blogserie behandelen we verschillen tussen Engels en Nederlands contractenrecht. Handig voor elke jurist die (weleens) onderhandelt met een Amerikaanse of Britse wederpartij. De term Engels recht beschrijft in deze serie zowel het Britse- als het Amerikaanse recht (op hoofdlijnen: er zijn ongetwijfeld verschillen tussen de rechtstelsels van de verschillende Amerikaanse staten en tussen die en dat van Engeland en Wales). Deze blog schetst bondig de verschillen in de interpretatie van de overeenkomst en rechtsbegrippen.
Het Nederlandse contractenrecht is gebaseerd op contractsvrijheid. Dit betekent dat partijen, in beginsel, enkel zijn gebonden aan de regels en verplichtingen die ze zichzelf (contractueel) opleggen. De betekenis van contractuele bepalingen wordt vervolgens mede uitgelegd aan de hand van de zogenoemde Haviltex-doctrine, zoals ontwikkeld door de Hoge Raad. Bij deze doctrine spelen alle omstandigheden van het geval bij de uitleg een belangrijke rol (zoals de taalkundige uitleg en de bedoelingen van partijen), terwijl in het Engelse recht de taalkundige uitleg van de overeenkomst centraal staat. Voor een Engelse jurist lijkt de subjectieve benadering van de Haviltex-doctrine vaak spannend omdat de overeenkomst anders uitgelegd zou kunnen worden dan partijen hebben opgeschreven. Uit empirisch onderzoek blijkt echter dat in veruit de meeste gevallen (96,7%) de Nederlandse rechter een overeenkomst uitlegt naar de tekst van de overeenkomst. Hoe belangrijk subjectieve partijbedoelingen dus echt zijn, valt wat tegen.
Een voorbeeld van een bepaling die anders wordt benaderd is de entire agreement clause. Een dergelijke clausule heeft naar Nederlands recht niet zo’n strikte werking als die naar Engels recht heeft. Met een dergelijk beding beogen partijen te bewerkstelligen dat enkel het contract de rechtsverhouding tussen partijen bepaalt (aangevuld met het toepasselijke recht). Partijen hopen hiermee eventuele voorafgaand aan het sluiten van het contract gemaakte andere afspraken buitenspel te zetten; enkel de afspraken die uiteindelijk in het contract staan, binden partijen. Omdat naar Engels recht de subjectieve bedoelingen van partijen (voor zover ze niet al blijken uit de tekst) toch al geen rol spelen, is hiermee duidelijk, dat alle afspraken kenbaar zijn uit de tekst van de overeenkomst. Naar Nederlands recht is die afbakening minder scherp omdat de bedoelingen van partijen wél een rol spelen bij de interpretatie.
Een ander voorbeeld van een verschil tussen de Engelse en Nederlandse benadering, zien we terug in veel dienstverleningsovereenkomsten. Dergelijke overeenkomsten kwalificeren naar Nederlands recht meestal als een overeenkomst van opdracht. Naar Nederlands recht vormen de verplichtingen van de opdrachtnemer inspanningsverplichtingen, tenzij anders is overeengekomen. Naar Engels recht is het precies andersom: een Engelse jurist gaat er vanuit dat het gaat om resultaatsverplichtingen tenzij anders is bepaald, bijvoorbeeld door een kwalificatie als: “use reasonable endeavours to”. Bij het onderhandelen met een Engelse jurist is het dus zaak hier extra aandacht aan te besteden. Vanuit klantperspectief is het raadzaam om een bepaling op te nemen dat verplichtingen resultaatverplichtingen zijn, tenzij hier in de overeenkomst expliciet vanaf wordt geweken. Voor de Engelse jurist moet dit niet vreemd klinken, daar ging de jurist waarschijnlijk al vanuit.
Tijdens de onderhandelingen dient voorts extra aandacht te worden besteed aan Engelse rechtsbegrippen. Nogal wat van die rechtsbegrippen (bijvoorbeeld: warranty’s, best of reasonable endeavours/efforts, indirect, consequential en direct damages) hebben naar Nederlands recht geen duidelijke of een geheel andere betekenis. Het verdient dan ook aanbeveling de definities van dergelijke begrippen in het contract op te nemen of de bedoelde Nederlandse juridische betekenis tussen haakjes te vermelden (bijvoorbeeld voor reasonable endeavours/efforts: “in het Nederlands: inspanningsverbintenis”). Op een aantal van deze rechtsbegrippen zullen we in de rest van deze blogserie verder ingaan.
Let bij de onderhandelingen dus op naar welk recht gecontracteerd wordt. Aan de hand hiervan wordt bepaald hoe de overeenkomst (uiteindelijk) wordt geïnterpreteerd. Kijkt men meer naar de letterlijke tekst of zijn de omstandigheden van het geval ook van belang? Bedenk tijdens het onderhandelingsproces altijd goed hoe een Engelse jurist naar bepaalde juridische uitgangspunten kijkt (resultaat- vs. inspanningsverbintenissen) en hoe rechtsbegrippen worden uitgelegd. Schep hierin duidelijkheid met elkaar door bijvoorbeeld in de overeenkomst te definiëren wat men met deze begrippen bedoelt. Zo begrijpen partijen elkaar beter, gaan de onderhandelingen efficiënter en ontstaat duidelijkheid over het contract aan de voorkant in plaats van discussie achteraf. Meer in het algemeen valt altijd aan te raden om zo duidelijk mogelijk de wederzijdse verplichtingen te beschrijven waardoor de bedoeling van partijen zo correct mogelijk wordt weergegeven.
