Onderwijs: Alle juridische informatie voor u verzameld

Dit is een werkdocument dat periodiek wordt geactualiseerd. De versie die voor u ligt is van woensdag 20 mei 2020.

Inhoudsopgave

• Algemeen
• Kinderopvang
• Primair Onderwijs
• Voortgezet Onderwijs
• Beroepsonderwijs
• Hoger onderwijs en wetenschap
• Privacy

Terugkijken: Webinar Onderwijs – Van Doorne 9 april

De maatregelen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, hebben enorm effect. Ook in het onderwijs. Scholen en opvanglocaties zijn gesloten, het fysieke onderwijs is opgeschort. De sector heeft te maken met ongekende maatregelen, zoals het afschaffen van toetsen en examens en het aanpassen van totale onderwijsprogramma’s. Wij zien de impact die deze maatregelen op (de organisatie van) het onderwijs hebben. Om onze cliënten zo snel mogelijk van alle relevante informatie te voorzien, hebben wij zoveel mogelijk bronnen op deze pagina bij elkaar gebracht. We houden deze pagina de komende tijd actueel, zodat alle informatie telkens overzichtelijk bij elkaar te vinden is.

Hieronder zijn de verschillende bronnen per onderwijssector gegroepeerd, van primair onderwijs tot en met hoger onderwijs en wetenschap. Daaronder vindt u nog een aantal relevante onderwerpen onder het thema “Privacy”.

Algemeen

• Het laatste nieuws van het Ministerie van OCW is op deze website verzameld. Digitale onderwijsmaterialen zijn onder meer op deze site te vinden. Inmiddels is aangekondigd dat de kinderopvang en het basisonderwijs per 11 mei weer worden geopend. De PO-raad heeft daartoe enkele protocollen uitgebracht en het Ministerie heeft daar uitgangspunten voor gegeven.
• In ons eerste nieuwsbericht over de maatregelen, gaan we in op wat er allemaal niet verandert en wie waarvoor verantwoordelijk blijft. Sinds 11 mei zijn de scholen voor basis- en speciaal onderwijs samen met dag- en gastouder opvang weer (deels) geopend, het primair onderwijs gaat naar verwachting op 8 juni volledig open. Voor het voortgezet onderwijs zullen scholen vanaf 2 juni hun deuren weer openen, met een aantal kanttekeningen. Op 15 juni mag het middelbaar beroepsonderwijs en het hoger onderwijs op de instellingen beperkt gaan starten met toetsing, tentamens, praktijklessen en begeleiding van kwetsbare.
• Het kabinet investeert bijna €500 miljoen extra in het onderwijs. Hiervoor zijn er vanaf 2 juni subsidieaanvragen mogelijk.  Van dit bedrag gaat er €200 miljoen naar studenten om de gevolgen van de coronacrisis te verzachten en €244 miljoen naar het basis-, voortgezet onderwijs en mbo als extra ondersteuning voor leerlingen die dat door de coronacrisis nodig hebben.
• Ook nu is (sectoroverstijgend) de opdracht om te voorzien in passend onderwijs volledig van kracht. Tegelijk is dat juist nu bijzonder moeilijk vorm te geven. Op deze pagina van het Steunpunt Passend Onderwijs is daarover informatie bijeengebracht en is een helpdesk voor PO en VO benaderbaar. Zie ook de berichtgeving van het NJI. Ook School en Veiligheid houdt een pagina bij over het samenspel tussen onderwijs/opvang en jeugdhulp, en Veilig Thuis.
• De gehele onderwijssector maakt de komende tijd gebruik van online onderwijs om op afstand de normale gang van zaken zo goed mogelijk voort te zetten. SURF heeft ter ondersteuning hiervoor een Vraagbaak Online Onderwijs opgesteld waarin informatie en ervaringen uitgewisseld kunnen worden.  Verder wordt er een brug geslagen tussen het hoger onderwijs en VO-leerlingen op de site van het LOB.  

Kinderopvang

De 2 grote koepels – BMK en de Brancheorganisatie – hebben ieder een eigen overzichtspagina opgesteld. Enkele thema’s lichten wij uit.

• Heropening Kinderopvang, op 20 mei 2020 heeft het kabinet bekendgemaakt dat per 8 juni de buitenschoolse opvang weer volledig open gaat. De kinderopvang was vanaf 11 mei al geopend.
• Financiële continuïteit. Op 20 maart 2020 hebben verschillende sectororganisaties en het Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een intentieovereenkomst gesloten. Strekking daarvan is de geldstroom aan opvangorganisaties op peil te houden, middels een oproep aan ouders om facturen te blijven betalen en de toezegging van de overheid dat de eigen bijdrage (deels) wordt gecompenseerd. Dat roept de vraag op of kinderopvang wellicht al meer publiek is dan het wettelijk systeem doet vermoeden. Mocht er sprake zijn van opzegging van contracten (zie ook hieronder inzake “Overmacht”), dan kan mogelijk aanspraak worden gemaakt op de noodpakket van de overheid. Lees daarover dit artikel van Kinderopvangtotaal. Ook het Waarborgfonds Kinderopvang heeft een helpdesk ingericht. Op 17 april 2020 is met een Kamerbrief aangegeven dat de overheid rechtstreeks een compensatie uitkeert aan ouders, ter hoogte van de wettelijke, maximale uurprijs. Voor het overige zouden de opvangorganisaties zelf een compensatie treffen.
• Noodopvang en cruciale beroepen. Sommige ouders of verzorgenden kunnen de komende periode op hun eigen school of opvang gebruik maken van de kinderopvang, zodat zij zich kunnen inspannen om de samenleving draaiende te houden. U leest hier welke beroepen onder de cruciale beroepsgroep vallen. Wij schreven daarnaast een nieuwsbericht over vitale bedrijven. De VNG bracht dit advies uit voor het organiseren van noodopvang.
• Overeenkomsten en overmacht. Wat gebeurt er als u een contract niet kunt uitdienen of iemand zijn verplichtingen aan u niet nakomt? BarentsKrants schreef een mooi overzicht over hoe om te gaan met overmacht en onvoorziene omstandigheden. Let op: (pas) op 26 maart 2020 wordt melding gemaakt van onderwijs- en opvangactiviteiten in de noodverordeningen van de Veiligheidsregio’s. De kinderopvang krijgt vanaf dat moment (a) een verbod om nog opvangactiviteiten te ontplooien, tenzij dat de noodopvang voor kinderen van ouders in vitale beroepen betreft en (b) een gebod om mee te werken aan deze noodopvang. Dat maakt dat een beroep op overmacht in de periode vanaf 26 maart 2020 anders kan uitpakken dan in de periode van 16 tot 26 maart 2020. Vanaf 11 mei 2020 gaan de dagopvang (0-4), gastouderopvang (0-12) en BSO (voor kinderen die naar school mogen) weer open. Lees in dit kader ook hoe om te gaan met de inzet van persoonlijke beschermingsmiddelen in risicovolle situaties.

Primair Onderwijs

De PO-Raad heeft als sectororganisatie voor het basisonderwijs al zijn berichtgeving verzameld op deze themapagina. Hier zijn onder meer praktische wenken te vinden voor zowel docenten, ouders als bestuurders.

In het primair onderwijs springen enkele thema’s eruit.

• Heropening scholen. Op 21 april 2020 is bekend gemaakt dat de scholen in het basisonderwijs, speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs hun deuren  deels openen vanaf 11 mei. Vanaf 8 juni zullen zij naar verwachting weer volledig open gaan. Hiervoor is een stappenplan gepubliceerd op de website van de PO-Raad en zijn er protocollen gemaakt voor het speciaal en het regulier basisonderwijs. In de protocollen wordt ingegaan op een aantal praktische zaken, waaronder de benodigde hygiëne maatregelen.
• Afschaffing van de eindtoets. Dit jaar wordt de eindtoets voor groep 8 niet gehouden. Dat kondigde de Minister aan in een Kamerbrief van 18 maart 2020. De PO-Raad schreef daar een nieuwsbericht over, waarin wordt aangekondigd dat basisonderwijs en voortgezet onderwijs met elkaar zullen optrekken om de overgang van leerlingen zo soepel mogelijk te maken. Over de manieren om kansengelijkheid op een andere manier extra aandacht te geven, schreven wij eerder dit artikel.
• Overgang van PO naar VO. In een brief aan schoolbestuurders heeft de minister een aantal suggesties gedaan om de overstap van PO naar VO voor leerlingen zo goed mogelijk te laten verlopen, gelet op het feit dat de eindtoets is afgeschaft. Een heel praktische oplossing is de mogelijkheid tot het toevoegen van extra informatie over het niveau van een leerling aan het overgangsdossier, middels een formulier. Daarbij roept de minister schoolbestuurders op ‘om leerlingen ruimhartig toe te laten en kansrijk te plaatsen in een brugklas’.
• Werkgeversregelingen van het Vervangingsfonds en Participatiefonds. De door de overheid aangekondigde noodpakketten voor werkgevers staan in beginsel niet op voor het basisonderwijs, omdat de bekostiging doorloopt. Een nuttige Q&A met allerhande vragen voor werkgevers, is te vinden onderaan deze themapagina van het Participatiefonds en op deze pagina gaat het Participatiefonds in op de stopzetting van alle termijnen uit het reglement Pf. De maatregelen van het Vervangingsfonds zijn hier samengevat. Zie daarnaast onze corona-hub over pensioen en corona voor onder andere werkgevers.
• Verstrekking van (digitale) onderwijsmiddelen. Voor de ter beschikking stelling van digitale middelen aan kinderen die daar thuis niet over beschikken, zijn verschillende regelingen in het leven geroepen. SIVON verstrekt laptops en iPads namens het Ministerie; de eerste aanmeldronde daarvoor is inmiddels geweest. De gezamenlijke koepelorganisaties zijn deze website gestart, met praktische wenken.

Voortgezet Onderwijs

De VO-raad heeft eveneens een themapagina ingericht, met daarin ook een link naar de eigen helpdesk (alleen voor leden). Enkele relevante thema’s, die ook volgen uit de diverse Kamerbrieven, lichten we uit.

• Heropening scholen, vanaf 2 juni gaan de middelbare open op basis van de anderhalvemeter-regel, ook voor leerlingen onderling. Voor de praktische invulling van deze regel maken schoolbesturen en vakbonden een protocol. De voorschriften waaraan scholen zich moeten houden zijn te vinden in het op 19 mei 2020 uitgebrachte nieuwsbericht van het kabinet, belangrijk is het inperken van de impact op het openbaar vervoer en de eis dat er daadwerkelijk onderwijs gegeven wordt.
• Centrale examens geschrapt. Op 24 maart 2020 heeft het Ministerie van OCW bekendgemaakt dat de centrale examens in het voortgezet onderwijs dit jaar geen doorgang vinden. Dat is mede op aandringen van de sector gebeurd. De VO-raad heeft vragen en antwoorden over de examens bij elkaar gebracht, alsook de meeste Kamerstukken bijeen gebracht. Voor het nieuws dat de examens geschrapt werden, schreven wij dit artikel over onvoorziene omstandigheden en examineren. Inmiddels zijn scholen aangewezen op alleen de eigen schoolexamens. Twee onderwerpen zullen de komende tijd bijzondere aandacht hebben: (i) intern de besluitvorming, ook in samenspraak met medezeggenschap, bij aanpassing van de programma’s voor toetsing en afsluiting en (ii) de nieuwe, centrale zak- en slaagregeling en mogelijkheden tot centrale herkansing. Op 8 april 2020 informeerde de minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media de Tweede Kamer over de slaag-zak-regeling 2020. De leerlingen zullen het diploma dit schooljaar op basis van de resultaten van het schoolexamen halen (ook de centrale praktijkexamens vinden geen doorgang). Wij hebben in dit artikel een overzicht opgenomen van de uitgangspunten van de slaag-zak-regeling 2020 en handvatten bij het volgen van een procedure tot het vaststellen van een nieuw programma van toetsing en afsluiting.
• Extra ondersteuning voor kwetsbare leerlingen.  Het Ministerie van OCW heeft op 20 maart 2020 bekend gemaakt samen met scholen en gemeenten maatregelen te treffen om leerlingen die in een kwetsbare omgeving leven extra te ondersteunen nu zij niet naar school kunnen. Deze extra maatregelen worden op twee vlakken genomen: (i) onveilige thuissituatie’s (ii) Extra ondersteuning schoolwerk, omdat het niet iedere ouder lukt om de ondersteuning te geven die een kind nodig heeft. Eerder schreven wij al een artikel over de verantwoordelijkheden die, ook in tijden van deze crisis, op scholen, ouders en leerlingen rusten.
• Overgang PO-VO extra aandacht. Door de afschaffing van de eindtoets voor groep 8 dit, aangekondigd in de Kamerbrief van 18 maart 2020, kent de overgang van basis- naar voortgezet onderwijs bijzondere aandacht. Bijstelling van het schooladvies kan niet meer op basis van de eindtoets plaatsvinden (zie ook hierboven, bij “Primair Onderwijs”). De PO-Raad schreef daar een nieuwsbericht over, waarin wordt aangekondigd dat basisonderwijs en voortgezet onderwijs met elkaar zullen optrekken om de overgang van leerlingen zo soepel mogelijk te maken. Over de manieren om kansengelijkheid op een andere manier extra aandacht te geven, schreven wij eerder dit artikel.

Beroepsonderwijs

De MBO Raad heeft zijn nieuwsberichten bij elkaar gebracht op deze pagina. Twee onderwerpen springen uit de huidige berichtgeving, waarop in de praktijk door elke instelling een eigen oplossing wordt gezocht.

• Beperkte opening instellingen, vanaf 15 juni is het voor het MBO mogelijk om op kleine schaal te starten met toetsing, tentamens, praktijklessen en begeleiding van kwetsbare studenten op de instelling. Hiervoor worden door de MBO Raad protocollen opgesteld, in samenspraak met het ministerie.
• Examinering en diplomering. Opvallend genoeg is de mbo-sector de sector waar vooralsnog – bij monde van het College voor Toetsen en Examens – het meest wordt vastgehouden aan de boodschap dat examinering zoveel als mogelijk op dezelfde wijze doorgang vindt. Op 1 april 2020 gaf de MBO-raad daar deze verklaring over af. De constatering is dat het wettelijk kader vooralsnog niet is gewijzigd. Wel zijn tal van praktische wenken bijeen gebracht. Zie ook de handreiking van onze collega’s van Nysingh.
• Stages en bpv. Uitgangspunt is/blijft dat deze doorgaan, ook al is dat in veel gevallen niet meer mogelijk, nu de leerbedrijven zijn gesloten of vanuit huis werken. Ook het Ministerie bevestigt dat het dan op reguliere wijze aan de school is om passende maatregelen te treffen. Een student mag ook zelf aangeven niet te willen doorgaan met stage mits schriftelijk gemeld. Let op dat bij het stoppen van de arbeidsovereenkomst BBL, doorgaans ook de praktijkovereenkomst vervalt.

Hoger onderwijs en wetenschap

Ook in het hoger onderwijs hebben de koepelorganisaties hun informatievoorziening gebundeld. Bekijk de thema-pagina’s van de Vereniging Hogescholen en de VSNU. Op 24 april 2020 is duidelijk geworden dat het hoger onderwijs tot en met 16 mei geen fysiek onderwijs blijft verzorgen. Het Servicedocument heeft op 24 april 2020 een uitgebreide update gekregen en is de meest volledige opsomming van (met name praktische) onderwerpen.

• Beperkte opening instellingen, vanaf 15 juni is het voor het hoger onderwijs mogelijk om op kleine schaal te starten met toetsing, tentamens, praktijklessen en begeleiding van kwetsbare studenten op de instelling. Hiervoor worden door de VSNU en de VH protocollen opgesteld, in samenspraak met het ministerie.
• Aanmelding en toelating nieuwe studenten. De reguliere aanmelddeadline voor studenten (1 mei) wordt verschoven naar 1 juni. Voor de aanmelding en toelating van nieuwe studenten wordt gekeken naar een mogelijkheid tot voorwaardelijke toelating, wanneer studenten door de coronamaatregelen niet kunnen voldoen aan de toelatingseisen. Een volledig overzicht van de gevolgen voor overstappers is te vinden in paragraaf 2.5 van het servicedocument. Elke instelling geeft hier vooralsnog op eigen wijze invulling aan; nadere sectorale afspraken wordt aan gewerkt. Voor de (decentrale) selectie hadden instellingen vóór 15 april de selectieprocedure moeten afronden. De huidige maatregelen maken dat dit niet in alle gevallen haalbaar is, vandaar dat instellingen de ruimte krijgen om deze datum op te schuiven naar 15 juni.
• Bindend studieadvies. Op 19 maart 2020 heeft het Ministerie gecommuniceerd dat studenten die studievertraging hebben opgelopen als gevolg van (de maatregelen tegen) het coronavirus, uitstel krijgen. Een en ander ter inschatting van de universiteiten en hogescholen op basis van de reeds bestaande wettelijke mogelijkheden. Het verzoek tot opheldering van deze regeling vanuit de Tweede Kamer is door de minister beantwoord met de eerder genoemde kamerbrief: instellingen worden verzocht het uitbrengen van een afwijzend bindend studieadvies uit te stellen naar het tweede studiejaar, gebruikmakend van de bestaande wettelijke mogelijkheid.

• Ook brengt de coronacrisis vragen met zich mee ten aanzien van (medisch) onderzoek en opleiding. Voor zorggerelateerde vragen, zie ook de Corona-hub van onze experts uit het Zorg & Life Sciences team. De CCMO heeft een advies gepubliceerd over hoe om te gaan met medisch wetenschappelijk onderzoek tijdens de coronacrisis, waaronder afwijken van protocollen en het stopzetten of opschorten van onderzoek. Op Europees niveau is inmiddels ook een richtsnoer gepubliceerd over deze onderwerpen. Uitgangspunt is – volgens deze publicatie – dat dit Europees richtsnoer en nationale regels elkaar aanvullen.  
• NWO gaat 10 miljoen euro beschikbaar stellen voor onderzoek naar het coronavirus, naast de 10 miljoen euro die het ministerie van VWS beschikbaar stelt via ZonMw. Hoe deze gelden ingezet gaan worden zal zo spoedig mogelijk bekend gemaakt worden. Buiten deze gelden voor onderzoek naar het virus wordt erdoor NWO  3 miljoen euro ingezet voor gericht en urgent onderzoek naar het virus en de ontwikkelende crisis als aan vulling op eerdere financiering door VWS en ZonMw. 
• De gevolgen voor onderzoekstrajecten worden in kaart gebracht door samenwerking van een grote hoeveelheid onderzoeksinstellingen. Op 8 april 2020 is er een memo gepubliceerd waarin de belangrijkste boodschap is dat gezondheid het aller belangrijkste is en maatwerk vereist is voor de benodigde oplossingen.
• De Nationale Studenten Enquête zal dit jaar geen doorgang vinden, aangezien alle inspanningen van instellingen gericht zijn op het zo goed als mogelijk doorgaan met onderwijs en de context van de uitzonderlijke coronamaatregelen een negatieve invloed kunnen hebben op de uitslag van de enquête.
• De minister geeft instellingen dit jaar de mogelijkheid tot het ophogen van het aantal numerus fixus plekken. De verwachting is namelijk dat er een grote groep studenten zich zal aanmelden voor een opleiding met een numerus fixus, maar uiteindelijk niet zal starten met de opleiding.

Privacy

Hoe houd ik rekening met privacy van mijzelf en van kinderen, bij les op afstand?
Nu er les op afstand wordt gegeven, treden er veel vragen op, vanuit privacy oogpunt. De VO-raad stelde een praktisch artikel op, met allerhandere tips en aandachtspunten: Privacy en informatiebeveiliging bij les op afstand.

Hoe gaat de Autoriteit Persoonsgegevens (“AP”) om met verwerking van bijzondere gegevens in deze crisistijd?
De AP geeft overheden en bedrijven ruimte om zich te concentreren op bestrijding van het virus, maar blijft ingrijpen waar privacy echt in gevaar is. U leest hier meer. Lees ook een blog van Value Privacy Law over Europese toezichthouders in dit kader op Privacyweb.

Hoe worden (wereldwijd) data ingezet in de strijd tegen corona?
Hoe data wordt ingezet is mede afhankelijk van het politieke systeem, de lokale wet- en regelgeving en de waarde die wordt gehecht aan het recht op privacy. SOLV gaat in dit artikel in op de vraag hoe data wordt gebruikt in de strijd tegen corona, waarbij een vergelijking wordt gemaakt tussen China, Zuid-Korea, de Verenigde Staten, Israël en Europa.

Wordt internationaal samengewerkt in de strijd tegen corona?
In een brief aan de Tweede Kamer schrijft de minister van VWS dat ministers van gedachten hebben gewisseld over de wijze van testen in verschillende lidstaten en dat is gesproken over het delen van data voor klinisch onderzoek in het kader van ontwikkelen en testen van mogelijke geneesmiddelen die werkzaam zijn tegen corona. 

Staat een bericht dat u waardevol vindt er nog niet bij? Laat het ons weten via streefkerk@vandoorne.com. Ook als een bericht van uw hand erbij staat en u dat niet op prijs stelt, kunt u dat ons langs die weg laten weten.