De Amsterdamse rechter oordeelde in een door FNV tegen Deliveroo aangespannen zaak dat Deliveroo-bezorgers werknemers zijn. Deze uitspraak staat haaks op een eerdere uitspraak. We bespreken enkele voor de praktijk interessante punten uit deze uitspraken.
De Amsterdamse rechter oordeelde op 15 januari 2019 in een door FNV tegen Deliveroo aangespannen zaak dat Deliveroo-bezorgers werknemers zijn, ook al hebben zij een overeenkomst van opdracht met Deliveroo en staan zij ingeschreven in de Kamer van Koophandel als zelfstandigen. Deze uitspraak staat haaks op een uitspraak van de rechter afgelopen zomer waarin werd bepaald dat Deliveroo-bezorger de heer Ferwerda een zelfstandige is die diensten verricht op grond van een overeenkomst van opdracht. We bespreken enkele voor de praktijk interessante punten uit deze uitspraken.
Partijbedoeling – arbeidsovereenkomst of overeenkomst van opdracht
Het eerste belangrijke verschil tussen beide uitspraken is dat de rechter in de eerste Deliveroo uitspraak relevant vond dat partijen hadden beoogd een overeenkomst van opdracht aan te gaan. De heer Ferwerda was zich er volgens de rechter volledig van bewust dat hij als opdrachtnemer zou gaan werken. Ferwerda had zelfs een inschrijving als zelfstandige gedaan bij de Kamer van Koophandel. De rechter in de tweede Deliveroo uitspraak was van mening dat niet doorslaggevend is welke overeenkomst partijen aan wilden gaan; relevant is wel welke rechten en plichten partijen beoogden. De zienswijze van de rechter in de tweede Deliveroo uitspraak lijkt ons de juiste. Deliveroo werkt met standaardcontracten voor haar opdrachtnemers waarover niet onderhandeld wordt. Om die reden kan volgens de rechter in de tweede Deliveroo uitspraak geen of weinig waarde worden gehecht aan de schriftelijke vastlegging van de partijbedoeling.
Gezagsverhouding via algoritmes
De rechter in de eerste Deliveroo uitspraak vond dat geen sprake was van een gezagsverhouding, omdat niet of nauwelijks instructies worden gegeven over de bezorgingen van de maaltijden en omdat het bezorgers vrijstaat om wel of niet bezorgingen te doen. De rechter hechtte belang aan het feit dat bezorgers zelf hun kleding en materiaal mogen kiezen mits voldaan is aan de veiligheidsvoorschriften, dat bezorgers zich mogen laten vervangen en dat bezorgers concurrerende werkzaamheden mogen verrichten. Dat Deliveroo de facturen opmaakt voor de bezorgers en vervolgens zelf betaalt, vond de rechter opmerkelijk maar niet onlogisch gelet op het feit dat Deliveroo beschikt over de bezorggegevens via haar digitale systemen.
De rechter in de tweede Deliveroo uitspraak is van mening dat wel sprake is van een gezagsverhouding tussen de bezorgers en Deliveroo om – met name – de volgende redenen.
– Hoewel het weigeren van een bezorging niet direct wordt afgestraft, hebben de bezorgers volgens de rechter niet de absolute vrijheid om bezorgingen te weigeren met name omdat goed presterende bezorgers een grotere kans hebben om bepaalde (gewilde) bezorgingen te doen (het ‘priority access’ systeem). Ook geldt dat bestellingen eerder worden toegewezen aan bezorgers die zich vooraf hebben aangemeld voor een bezorgsessie en ontvangen bezorgers een bonus bij het doen van een bepaald aantal bezorgingen. Feit blijft natuurlijk dat bezorgers geen harde verplichting hebben om te komen werken. Dit maakt het lastig om te stellen dat er een verplichting is om arbeid te verrichten. Maar ook in een arbeidsovereenkomst kan een dergelijke verplichting worden uitgesloten, zoals dat bij sommige oproepovereenkomsten wel gebeurt.
– De rechter acht de mogelijkheid van vervanging niet relevant door het korte tijdsbestek van een bezorging (bestellingen moeten binnen een half uur bezorgd worden). Bovendien moet de vervanger een vooraf bij Deliveroo bekend persoon zijn. Vervangingen zullen dus in de praktijk niet aan de orde zijn.
– Deliveroo geeft de bezorgers slechts enkele algemene en ruime instructies ten aanzien van de bezorgingen. Dit brengt volgens de rechter niet mee dat geen sprake is van werkgeversgezag, nu het gaat om eenvoudig ongeschoold standaardwerk waar weinig andere aanwijzingen denkbaar zijn dan in het contract neergelegd.
– Dat het de bezorgers vrijstaat om voor concurrenten werkzaamheden te verrichten, betekent volgens de rechter niet dat geen sprake kan zijn van een arbeidsovereenkomst. Dat laatste lijkt ons juist wel een duidelijke aanwijzing dat geen sprake is van een arbeidsovereenkomst, nu het werknemers in de praktijk niet wordt toegestaan om bij concurrenten van de werkgever werkzaamheden te verrichten.
Opvallend is dat in de tweede uitspraak de gezagsverhouding onder andere wordt gebaseerd op de sturende werking van de algoritmes die Deliveroo gebruikt. De algoritmes bepalen wie welke bezorging krijgt toegewezen en sturen hiermee het gedrag van bezorgers. Wij verwachten deze redenering vaker te gaan zien in de rechtspraak over platformarbeid om te komen tot meer bescherming voor platformwerkers.
Maatschappelijke context
De rechter in de tweede Deliveroo uitspraak kijkt niet alleen naar de in de jurisprudentie genoemde criteria maar beziet de zaak in een bredere maatschappelijke context. De rechter geeft aan dat het hier gaat om het uitbesteden van de kernactiviteiten van Deliveroo: het bezorgen van maaltijden. Dit heeft een maatschappelijke betekenis, omdat hiermee overgestapt wordt van arbeid waarvoor sociale lasten moeten worden afgedragen naar arbeid waarvoor geen sociale lasten worden afgedragen.
De rechter vindt het ook relevant of de bezorgers zelfstandig ondernemers zijn. Hij geeft aan dat een registratie bij de Kamer van Koophandel niet doorslaggevend is nu Deliveroo de bezorgers hiertoe verplicht. De bezorgers staan gelet op onder meer de onderhandelingspositie, de wijze van facturatie, en de wijze van toedelen van bezorgingen, in een afhankelijke relatie ten opzichte van Deliveroo. In de jurisprudentie is erkend dat een dergelijke positie kan worden meegewogen bij de beoordeling van de vraag of sprake is van een arbeidsovereenkomst, zoals in de Post NL uitspraken waarin werd geoordeeld dat sneller sprake was van een arbeidsovereenkomst bij zelfstandige bezorgers zonder eigen personeel die net hun eigen onderneming hebben opgericht, dan bij bezorgers die één of meer man personeel hadden.
Vooralsnog geen opting-out
Volgens Deliveroo zijn er geen bezorgers die als gevolg van deze uitspraak een arbeidsovereenkomst claimen. De bezorgers zelf zijn tevreden met deze flexibele manier van werken. Zoals de rechter in de tweede Deliveroo uitspraak aangaf, is het (vooralsnog) niet aan partijen om de dwingendrechtelijke bescherming van het arbeidsrecht weg te contracteren.
Meer informatie
Deliveroo heeft laten weten in hoger beroep te gaan. Wij zien de uitspraak in hoger beroep met belangstelling tegemoet. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Cara Pronk en Barbara van der Veen.
