30 min read

Zorgaanbieders: corona-hub, alle juridische informatie voor u verzameld

27 May 2020

De zorg corona-hub is een werkdocument dat vanaf 19 maart tot 1 mei twee keer per week werd geactualiseerd. U vindt de versie van vóór 1 mei hier. Tot en met 27 mei werd het werkdocument nog één keer per week geactualiseerd vanwege een verschuiving van de focus van COVID-19 patiënten naar de opstart van reguliere ziekenhuiszorg. Langzaamaan neemt het aantal COVID-19 patiënten af, en daarmee ook de juridisch relevante berichten in het kader van corona. Om die reden wordt de zorg corona-hub vanaf 28 mei (voorlopig) niet meer geüpdatet. Ons overzicht financiële ondersteuning voor zorgaanbieders in cure, care en sociaal domein werd tot en met 19 juni jl. geüpdatet, dat overzicht vindt u hier.

Inhoudsopgave

Algemeen
Opstart reguliere zorg en revalidatie en coronapatiënten
IGJ
NZA
ACM
Financiële gevolgen
Digitale mogelijkheden in de zorg
Privacy
Hulpmiddelen en beschermingsmiddelen
Geneesmiddelen
Personeel
Onderzoek en opleiding

Het coronavirus levert voor de wereld, voor Nederland en voor de Nederlandse gezondheidszorg een situatie op die de meesten van ons nooit eerder hebben meegemaakt. Als marktgroep zorg & life sciences worden we op verschillende manieren met deze gebeurtenis geconfronteerd. In ons zakelijk en privéleven, maar daarnaast vooral ook doordat we zien wat de impact is voor onze cliënten. Wij zoeken erg naar de manier waarop we daar het beste mee kunnen omgaan. Belangrijkste voor dit moment is dat de zorginstellingen waar wij al die jaren met zoveel plezier voor werken – en waarbinnen alle medewerkers hun persoonlijke leven en bijbehorende zorgen en problemen opzij zetten om te zorgen dat iedereen de zorg kan krijgen die nodig is – zo goed mogelijk worden ondersteund.

Daarbij past dat de adviseurs en instituties die om de zorgsector heen staan zo goed mogelijk – en los van commerciële belangen – proberen te faciliteren dat alle aandacht kan gaan naar de zorg. Dat gebeurt in de praktijk ook volop. We zien dat de koepelorganisaties en de externe toezichthouders er alles aan doen om de besluiten te nemen en adviezen te geven die de zorgverlening nodig heeft. Daarnaast zien we onze collega advocaten gespecialiseerd in de zorg waardevolle berichten in de openbaarheid brengen, waarin de vragen die leven zo goed, volledig en praktisch mogelijk beantwoord worden.

Om het de mensen op de vloer zo makkelijk mogelijk te maken bundelen we al die informatie in deze webpagina en voegen daaraan op een enkel onderdeel onze eigen inbreng toe. We houden deze pagina zoveel mogelijk actueel, zodat voor iedereen alle relevante juridische informatie steeds ‘een muisklik away’ is.

Algemeen

Iedere dinsdag publiceert het ministerie van VWS een Kamerbrief met een COVID-19 update stand van zaken. U vindt hier de meest recente versie. Daarnaast vindt u de meest recente adviesbrief van het Outbreak Management Team (OMT), het belangrijkste adviesorgaan van het kabinet in de coronacrisis hier.

In de Regeling coronavirus is het in China ontstane coronavirus aangemerkt als “groep A” in de zin van art. 20 Wet publieke gezondheid. Wat heeft deze aanmerking tot gevolg?

Dit heeft onder andere tot gevolg dat de voorzitter van het bestuur van de veiligheidsregio onder een aantal voorwaarden de mogelijkheid heeft om een persoon direct in quarantaine te doen opnemen om (verdere) verspreiding te voorkomen. Meer hierover lees je in ons nieuwsbericht.
Daarnaast betekent dit dat voor de arts die het virus bij een patiënt vaststelt een meldplicht aan de GGD bestaat. Dirkzwager vertelt u wat dit betekent voor (het beroepsgeheim van) de arts.

Levert corona overmacht op?
BarentsKrants schreef een mooi overzicht over hoe om te gaan met overmacht en onvoorziene omstandigheden. Zie daarnaast ons nieuwsbericht over mogelijke effecten van corona op commerciële contracten.

Welke bestuursrechtelijke bevoegdheden heeft de overheid in tijden van de coronacrisis?
Veel corona-maatregelen zijn bestuursrechtelijk van aard. U leest hier een artikel van AKD over de verschillende bevoegdheden die de betrokken overheden ten dienste staan bij bestrijding van het coronavirus.

Waarvoor is de Tijdelijke wet COVID-19 Justitie en Veiligheid (de corona-spoedwet) bedoeld?
De corona-spoedwet is bedoeld om het wetgevingsproces, de rechtspraak en het openbaar bestuur zo goed mogelijk te laten functioneren onder de beperkende coronamaatregelen. De corona-spoedwet is op 24 april in het Staatsblad gepubliceerd en daarmee in werking getreden. De wet geldt tot 1 september 2020, maar kan indien dat nodig is telkens met twee maanden worden verlengd. U vindt de wettekst hier.

Ook regelt de wet dat jaarvergaderingen van rechtspersonen tijdelijk op afstand kunnen plaatsvinden, door gebruik te maken van elektronische communicatiemiddelen. Onze collega’s Frederike van Harskamp en Kelly Creemers schreven hierover eerder al een artikel. Zie ook het artikel van Nysingh in dat kader.

Opstart reguliere zorg en revalidatie coronapatiënten

Tot voor kort lag de focus op behandeling van COVID-19 patiënten en triage. U leest daarover in hoofdstuk 2 van onze vorige hub. Omdat het aantal COVID-19 patiënten minder toeneemt, bestaat (ook) ruimte voor de opstart van reguliere ziekenhuiszorg.

Wie speelt een rol bij het opstarten van reguliere ziekenhuiszorg?
VWS heeft de NZa opdracht gegeven voor regie van het gecoördineerd opstarten van reguliere ziekenhuiszorg. Mensen met de meest urgente zorgvragen moeten als eerste in het ziekenhuis terecht kunnen. U leest hier meer. Het gaat om zorg die normaal gesproken in UMC’s, ziekenhuizen of klinieken wordt gegeven en zorg die nodig is na de opname. De NZa heeft een analyse opgesteld van de gevolgen van de coronacrisis voor de reguliere zorg. U leest hier meer.

Sinds 8 mei nemen de elf ROAZ’en het voortouw in het opschalen van de reguliere ziekenhuiszorg, op verzoek van de NZa. De zorgvraag en het zorgaanbod zijn per regio anders. Het gefaseerd opstarten van de zorg vraagt dan ook een regio-specifieke aanpak. Het is de bedoeling dat zij samen met de belangrijkste zorgverzekeraars en de zorgaanbieders in hun regio een plan van aanpak maken om de opstart van de reguliere zorg en de vervolgzorg die nodig is na een ziekenhuisopname verder uit te breiden. Daarbij bestaat behoefte aan goede informatie, bijvoorbeeld over de verwachte vraag naar zorg. De NZa gaat deze informatie samen met het Landelijk Centrum Patiënt Spreiding en de zorgaanbieders leveren. Een expertgroep formuleert samen met de NZa de precieze behoefte. U leest hier meer.

Langs welke lijnen vindt opstart van reguliere zorg plaats?
Het opstarten van de meest urgente reguliere zorg in ziekenhuizen gebeurt langs vier lijnen:

Er is een urgentielijst opgesteld die aangeeft welke urgente reguliere ziekenhuiszorg als eerste moet worden opgeschaald en welke zorg daarna volgt. De urgentielijst is leidend in het opstarten van zorg en de financiële kaders moeten daar ondersteunend aan zijn.
Bij de afstemming over de concrete opschaling is de regio leidend. Deze week wordt bekend hoe dit er in de praktijk uit komt te zien.
Regio’s nemen evenredig de IC-zorg voor COVID-19 patiënten op zich. Op die manier hebben alle patiënten in Nederland gelijke toegang tot “non-COVID zorg”. Het LCPS draagt zorg voor deze evenredige spreiding van COVID-19 patiënten.
Er wordt een bandbreedte van noodzakelijk beschikbare IC-capaciteit voor het komende halfjaar vastgesteld, zodat tijdens de opschaling van urgente reguliere zorg voldoende capaciteit bestaat. Hierbij wordt rekening gehouden met draagkracht van personeel.

U leest meer in in deze brief vanaf pagina 27.

Hoe wordt revalidatiezorg van patiënten die COVID-19 hebben doorstaan georganiseerd?
Patiënten kunnen na acute doormaking van COVID-19 behoefte hebben aan een vervolgtraject om te kunnen revalideren. Het is van belang om zicht te krijgen op de zorgbehoefte die patiënten met COVID-19 tijdens het revalidatieproces hebben. Daarnaast moet er ook voldoende capaciteit zijn in de verschillende revalidatietrajecten en moeten zorgprofessionals voldoende kennis hebben over de behandeling. VWS heeft ZonMw de opdracht gegeven om de totstandkoming van een multidisciplinaire handreiking voor revalidatie/nazorg voor patiënten met COVID-19 te coördineren, als basis voor de ontwikkeling van een kwaliteitsstandaard. U leest meer in deze brief vanaf pagina 34.

Hoe vindt bekostiging van revalidatiezorg aan patiënten na corona plaats?
De NZa maakt een overzicht waaruit blijkt hoe de revalidatiezorg na COVID-19 georganiseerd kan worden,rekening houdend met capaciteit en bekostiging. Ook onderzoekt de NZa in hoeverre de huidige prestaties voor de bekostiging van de zorg passend en toereikend zijn voor herstellende patiënten. U leest meer in deze brief vanaf pagina 34

IGJ

De IGJ houdt toezicht op de kwaliteit, veiligheid en toegankelijkheid van zorg. Vanwege corona kunnen zorgaanbieders in sommige gevallen niet aan door de IGJ gestelde normen voldoen. Om die reden heeft de IGJ haar beleid aangepast.

Wat is de rol van de IGJ ten tijde van corona?
De IGJ heeft dezelfde verantwoordelijkheid maar hanteert een andere werkwijze. U vindt hier een overzicht van actuele berichten vanuit IGJ over toezicht rondom coronavirus en u leest hier over de rol van de IGJ ten tijde van corona. De IGJ houdt bij haar toezicht rekening met de bijzondere situatie, zowel nu als in de periode na de coronacrisis. Als zorgaanbieders moeten afwijken van de gebruikelijke werkwijze, dan gaat de IGJ ervan uit dat deze keuze wordt vastgelegd. Op die manier is achteraf uit te leggen waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt. U leest hier meer.

Kan ik nog bezoek verwachten van de IGJ?
De IGJ schort alle reguliere inspecties op, om zorginstellingen niet tot last te zijn in deze coronatijd. Alleen bij urgente signalen grijpt de IGJ in. Wanneer sprake is van mogelijk onveilige, schrijnende of anderszins onaanvaardbare situaties blijft de IGJ locaties bezoeken. U leest hier meer.

NZA

De NZa houdt toezicht zorgaanbieders en zorgverzekeraars op basis van de Wet marktordening gezondheidszorg en stelt in dat kader allerlei regels vast. Vanwege corona heeft de NZa haar beleid in meerdere opzichten versoepeld. Het uitgangspunt moet volgens de NZa zijn dat noodzakelijke zorg kan worden geleverd.

Wat is de rol van de NZa in het kader van de coronacrisis?
Vanwege corona heeft de NZa haar regelgeving aangepast om zorgprofessionals vanuit haar rol optimaal te ondersteunen in hun werk. Daarnaast speelt de NZa een rol bij de opstart van reguliere zorg. U leest hierover in het kopje Opstart reguliere zorg en revalidatie coronapatiënten.

Op welke wijze heeft de NZa haar (tarief)regulering aangepast als gevolg van corona?
De NZa heeft een Q&A op haar website staan met vragen en antwoorden over (tarief)regulering tem aanzien van onder andere geboortezorg, geestelijke gezondheidszorg, langdurige zorg en medisch-specialistische zorg. De Q&A wordt regelmatig geactualiseerd. U vindt deze hier. Daarnaast heeft de NZa per zorgsector uitgewerkt hoe zorg op afstand gedeclareerd kan worden.

Daarnaast heeft de NZa een Beleidsregel continuïteitsbijdrage en meerkosten in het leven geroepen. Hiermee zijn twee betaaltitels gecreëerd – continuïteitsbijdrage en meerkosten – waarmee in feite wordt betaald voor zorg die niet geleverd is en extra kosten door de corona-uitbraak voor vergoeding in aanmerking komen. U leest hier meer. Zie daarnaast ook het kopje Financiële gevolgen voor een overzicht van financiële steun aan zorgaanbieders in cure, care en sociaal domein.

Ook zorgaanbieders in de langdurige zorg kunnen extra kosten die zij maken en inkomsten die zij mislopen als gevolg van de corona-uitbraak vergoed krijgen. In deze beleidsregel zijn de voorwaarden daarvoor te vinden Zie voor alle financiering ook het kopje Financiël e gevolgen voor een overzicht van financiële steun aan zorgaanbieders in cure, care en sociaal domein.

Daarnaast wil de NZa een facultatieve prestatie voor de medisch specialistische zorg verkennen. Met de facultatieve prestatie kunnen ziekenhuis en zorgverzekeraar een eigen prestatie vormgeven, om zo lokaal knelpunten aan te pakken die niet eenvoudig – met reguliere prestaties – zijn op te lossen. Met de ‘facultatieve prestatie msz’ komt er mogelijk een sector bij waar zorgaanbieders en zorgverzekeraars gezamenlijk vrij zijn om een prestatie vorm te geven. Die mogelijkheid bestaat al in de sectoren huisartsenzorg, wijkverpleging, farmacie, eerstelijnsdiagnostiek en paramedische zorg. U leest meer in deze brief van de NZa aan het ministerie van VWS.

Wat doet de NZa in het kader van huisartsenzorg in coronatijd?
Huisartsen en huisartsenorganisaties staan onder grote druk om zorg te leveren die nodig is. Zorgverzekeraars Nederland, Landelijke Huisartsen Vereniging, InEen en Vereniging Praktijkhoudende Huisartsen hebben afspraken gemaakt om ervoor te zorgen dat zij hun volle aandacht aan patiënten te kunnen geven. De NZa stelt daarvoor regelgeving op.

(Hoe) kunnen extra kosten voor zorg in corona-units worden gedeclareerd?
Op veel plaatsen zijn zogenaamde corona-units ingericht, om de zorg in ziekenhuizen te ontlasten en mensen met corona in een veilige omgeving te kunnen verzorgen. De NZa heeft, samen met VWS, Zorgverzekeraars Nederland en ActiZ, afspraken gemaakt die het mogelijk maken de extra kosten voor deze zorg te kunnen declareren. Dit gebeurt via een experimentprestatie en nieuwe regelgeving. U leest hier meer.

ACM

De ACM controleert (zorg)ondernemingen op grond van de Mededingingswet en ziet erop toe dat onder andere bedrijven die gaan samenwerken concurrentie niet beperken. Samenwerken is juist in deze crisistijd van groot belang, om die reden heeft ook de ACM haar beleid aangepast.

Hoe richt ACM toezicht in tijdens de coronacrisis?
ACM heeft op 18 maart een verklaring uitgegeven waarin staat dat concurrentieregels ruimte bieden om in tijden als deze samen te werken, zodat wordt voorkomen dat mensen en bedrijven de dupe worden.

Ook heeft ACM meegewerkt aan een Europese verklaring om te zorgen dat in alle lidstaten hetzelfde wordt gedaan. De gezamenlijke Europese Mededingingsautoriteiten hebben inmiddels een statement uitgegeven over hoe zij omgaan met vergaande samenwerking tussen bedrijven ten tijde van de coronacrisis, die ACM onderschrijft. U leest het hier.

Wat is de rol van ACM in financiële steun door zorgverzekeraars aan zorgaanbieders vanwege corona?
Zie voor financiële steun in de vorm van (vooruitbetaling van) de continuïteitsbijdrage het kopje Financiële gevolgen. Zorgverzekeraars vroegen de ACM naar de mogelijkheden voor de afspraken voor de gezamenlijke financiële steun met het oog op de concurrentieregels. De ACM oordeelt dat deze samenwerking tussen de zorgverzekeraars noodzakelijk is om de zorg tijdens en na de crisis in stand te houden. U leest hier meer.

Hoe gaat de ACM om met samenwerkingentussen ziekenhuizen, ziekenhuisapotheken en farmaceutische groothandels om tekorten aan essentiële geneesmiddelen te voorkomen of te verminderen?
Het hiervoor opgerichte Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (LCG) heeft de ACM gevraagd of de samenwerking een risico geeft op overtreding van de concurrentieregels. De ACM verwacht geen risico’s bij deze samenwerking.

Financiële gevolgen

Wat zijn de financiële gevolgen van de coronacrisis voor ondernemingen in het algemeen?
Voor financiële gevolgen voor ondernemingen in het algemeen verwijzen wij u naar onze vorige hub, die tot 1 mei geactualiseerd is.

Wat zijn de financiële gevolgen van de coronacrisis voor zorgaanbieders in cure, care en sociaal domein?
U leest in ons overzicht welke zorgaanbieders in cure, care en sociaal domein aanspraak maken op financiële ondersteuning. Zie hier ook de Q&A Regeling continuïteitsbijdrage en hier de Geschillenregeling continuïteitsbijdrage van ZN.

Zie ook het nieuwsbericht Eldermans | Geerts over de Beleidsregel continuïteitsbijdrage en meerkosten van de NZa in dit kader.

Wat is de rol van toezichthouders in het kader van financiële ondersteuning door zorgverzekeraars?
De NZa maakt deze hiervoor benoemde financiële ondersteuning door zorgverzekeraars mogelijk. Zie ook het stappenplan dat de NZa heeft gepubliceerd voor misgelopen inkomsten vanwege de coronacrisis.

De ACM werd door zorgverzekeraars gevraagd naar de mogelijkheden voor de financiële ondersteuning met het oog op de concurrentieregels. Het ACM staat achter de gezamenlijke financiële ondersteuning door zorgverzekeraars, omdat de afspraken noodzakelijk zijn om zorg tijdens en na de crisis in stand te houden. Bovendien gaat het om tijdelijke steun die niet verder gaat dan noodzakelijk.

Wat gebeurt er met het zorginkoopbeleid van de zorgverzekeraar?
Op grond van regelgeving van de NZa hebben zorgverzekeraars voor 1 april dit jaar hun zorginkoopbeleid voor het jaar 2021 gepubliceerd. Zorgverzekeraars hebben daarbij aangegeven dat zij momenteel niet goed kunnen inschatten in hoeverre corona gevolgen heeft voor zorginkoop voor 2021. De NZa vindt het gezien de omstandigheden begrijpelijk als de corona-uitbraak in de loop van dit jaar nog leidt tot aanpassingen in dit beleid. U leest hier meer.

Hoe zit het met jaarverantwoording over 2019 als zorgaanbieder?
De deadline voor indienen van het jaarverslag is opgeschoven van 1 juni 2020 naar 1 oktober 2020. U leest hier meer.

Hoe zit het met aanvraag tot vaststelling van de beschikbaarheidbijdrage?
Zorgaanbieders die in 2019 een beschikbaarheidbijdrage hebben ontvangen, zijn verplicht om vóór 1 juni 2020 een aanvraag tot vaststelling in te dienen bij de NZa. Vanwege het coronavirus heeft de NZa de deadline uitgesteld met één maand. Er gelden een aantal uitzonderingen. U leest hier meer.

Hoe zit het met bekostiging van pgb-zorg?
ZN en VWS hebben mogelijk gemaakt dat budgethouders declaraties voor niet-geleverde zorg kunnen indienen als reguliere declaraties. Voorwaarde daarvoor is dat budgethouders bijhouden welke zorg niet geleverd, maar wel betaald is. Het gaat om budgethouders in het kader van Zvw, Wlz, Wmo en Jeugdwet. U leest hier meer.

Wat is de positie van zorgaanbieders tegenover banken in tijden van coronacrisis?
U leest het in ons nieuwsbericht, waarin wij ingaan op de mogelijkheid tot een beroep overmacht of onvoorziene omstandigheden ten aanzien van de bank als gevolg van corona.

Wat gebeurt er met het zorginkoopbeleid van de zorgverzekeraar?
Op grond van regelgeving van de NZa publiceren zorgverzekeraars uiterlijk 1 april hun zorginkoopbeleid voor het volgende jaar. Zorgverzekeraars geven aan dat zij momenteel niet goed kunnen inschatten in hoeverre corona gevolgen heeft voor zorginkoop voor 2021. Het kan daarom zijn dat na 1 april 2020 nog aanpassingen worden gedaan in het inkoopbeleid. NZa vindt dit gezien de omstandigheden begrijpelijk. U leest hier meer.

Digitale mogelijkheden in de zorg

Met de coronacrisis worden zorgaanbieders gedwongen naar alternatieven te zoeken om zorg te kunnen blijven verlenen. De NZa paste haar beleid in dit kader aan om de kans op besmetting te verkleinen en de druk op ziekenhuizen te verlichten.

Welke uitzonderingen heeft de NZa geformuleerd in het kader van bekostiging van digitale zorg?
De NZa heeft in dit kader allerlei uitzonderingen geformuleerd. U vindt die uitzonderingen hier.

Wat houdt (uitbreiding van) Stimuleringsregeling E-Health Thuis (“SET”) in?
SET is een ministeriële regeling die basis heeft in art. 3 en 5 Kaderwet VWS-subsidies. Doel van SET is stimulering van activiteiten ten behoeve van opschalen en gebruik van e-health toepassingen die ondersteuning of zorg thuis faciliteren. Vanwege de coronacrisis hebben sommige organisaties in de zorg behoefte aan meer technologische mogelijkheden om zorg op afstand te kunnen bieden. Het ministerie van VWS heeft daarom besloten de SET-regeling tijdelijk uit te breiden met een coronaloket. Aanbieders van zorg of ondersteuning die rond de coronacrisis extra willen inzetten op digitale zorg, konden tot voor kort onder voorwaarden een aanvraag indienen voor subsidie. Inmiddels is die mogelijkheid gesloten omdat het subsidieplafond is bereikt. De reguliere SET blijft open voor aanvragen, hiervoor gelden andere voorwaarden.

Hoe wordt toezicht gehouden op toepassing van e-health in de zorg?
Al in oktober 2019 heeft de IGJ een toetsingskader opgesteld, met behulp waarvan toezicht wordt gehouden op kwaliteit en veiligheid van zorg bij toepassing van e-health. Nieuw in dat kader is dat de IGJ aangeeft dat het mogelijk is om beargumenteerd af te wijken van het toetsingskader indien dit nodig is om de kwaliteit en/of continuïteit van zorg te garanderen.

Privacy

Hoe gaat de Autoriteit Persoonsgegevens (“AP”) om met verwerking van bijzondere gegevens in deze crisistijd?
De AP geeft overheden en bedrijven ruimte om zich te concentreren op bestrijding van het virus, maar blijft ingrijpen waar privacy echt in gevaar is. U leest hier meer. Lees ook een blog van Value Privacy Law over Europese toezichthouders in dit kader op Privacyweb.

Welke richtlijnen zijn er op Europees niveau over privacy en corona?
De European Data Protection Board heeft twee nieuwe richtlijnen vastgesteld over de combinatie van privacy en corona. In de richtlijnen staat het gebruik van gezondheidsgegevens voor wetenschappelijk onderzoek en het gebruik van (contact) tracing apps centraal. U vindt hier meer informatie over de richtlijnen.

Hoe wordt omgegaan met het toestemmingsvereiste bij delen van huisartsinformatie voor nog onbekend later gebruik op een huisartsenpost of de spoedeisende hulp?
Op grond van art. 15a lid 1 Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg (Wabvpz) stelt de zorgaanbieder alleen gegevens beschikbaar via een elektronisch uitwisselingssysteem voor zover de cliënt uitdrukkelijk toestemming heeft gegeven. De zorgaanbieder loopt bij overtreding het risico strafrechtelijk vervolgd te worden.

Momenteel hebben ongeveer acht miljoen Nederlanders uitdrukkelijk aangegeven of zij toestemming geven voor het beschikbaar stellen van huisartsinformatie voor nog voor onbekend later gebruik op een Huisartsenpost. Daarvan heeft slechts een klein deel deze toestemming expliciet geweigerd. Het overgrote deel van de Nederlanders heeft dus geen keuze gemaakt.

In het huidige corona-tijdperk staat het toestemmingsvereiste uit de Wabvpz een goede detectie, triage en behandeling van en spoedzorg aan corona-patiënten in de wegvan een patiënt met of verdacht van het corona-virus in de weg. Daarom wordt gewerkt aan eenis de tijdelijke noodmaatregel van kracht die het voor een huisarts mogelijk maakt (speciaal voor voorgenoemd doel) delen van het medisch dossier van zijn patiënten beschikbaar te stellen via een elektronisch uitwisselingssysteem, óók indien de patiënt nog niet eerder uitdrukkelijk toestemming heeft gegeven voor raadpleging van zijn gegevens via een elektronisch gegevensuitwisselingssysteem. U leest meer in deze brief onder kopje 9.

Voor patiënten die in een eerder stadium kenbaar hebben gemaakt uitdrukkelijk toestemming te geven voor raadpleging van hun gegevens via een elektronisch gegevensuitwisselingssysteem, en voor patiënten die in een eerder stadium kenbaar hebben gemaakt dat zij hier geen toestemming geven, verandert er door de nieuwe constructie niets. Hun eerdere keuze blijft leidend.

Hoe dragen ziekenhuizen onderling zorg voor een veilige overdracht van patiëntgegevens bij overplaatsing naar een ander ziekenhuis?
In het kader van het verplaatsen van patiënten naar andere ziekenhuizen, moeten ook medische gegevens gedeeld worden. Het toestemmingsvereiste uit de Wabvpz is echter niet van toepassing op doorverwijzingen waarbij wordt bepaald wie mag ophalen omdat er doorverwezen is en alleen die hulpverlener kan ophalen. Dan is geen sprake van een uitwisselingssysteem zoals bedoeld in de Wabvpz, en wordt de toestemming van de patiënt zoals vereist vanuit de Wgbo (art. 7:457 BW) verondersteld.

In het kader van overdracht van patiëntgegevens bij overplaatsing naar een ander ziekenhuis is ook een tijdelijke noodvoorziening in werking getreden. In geval ziekenhuizen onderling nog geen bestaande afspraken en IT-systemen hebben om medische gegevens automatisch uit te wisselen, kunnen zij tijdelijk gebruik maken van een veilig uitwisselingsportaal dat Phillips in het kader van de bestrijding van het corona-virus op verzoek van VWS beschikbaar heeft gesteld. Via het zogenaamde COVID-portaal kunnen ziekenhuizen op een veilige manier documenten, beelden en verslagen up- en downloaden. Het COVID-portaal wordt gratis beschikbaar gesteld aan alle ziekenhuizen in Nederland. Meer informatie over het uitwisselingsportaal van Philips vindt u ook in deze brief (onder kopje 12) en in het LinkedIn-bericht van Ron Roozendaal, CIO bij het ministerie van VWS.

Welke videobel-apps zijn veilig om te gebruiken?
De Autoriteit Persoonsgegevens heeft een keuzehulp gepubliceerd voor het gebruik van videobel-apps. Met name bij vertrouwelijke gesprekken is het belangrijk dat de gevoelige informatie goed beveiligd wordt in een videobel-app. De keuzehulp van de Autoriteit Persoonsgegevens vindt u hier.

Hulpmiddelen en beschermingsmiddelen

Als gevolg van de coronacrisis is sprake van een groot tekort aan beschermingsmiddelen, waaronder mondmaskers. Er wordt hard gezocht naar mogelijkheden om deze tekorten tegen te gaan. Het ministerie van VWS heeft samen met een team van professionals uit ziekenhuizen, academische centra, leveranciers en producenten een gezamenlijk initiatief opgericht: Landelijk Consortium Hulpmiddelen (“LCH“) LCH heeft als doel om verschillende medische hulpmiddelen waaraan een tekort dreigt, gezamenlijk in te kopen. U leest hier en hier meer. De schaarse persoonlijke beschermingsmiddelen (“PBM“) worden per ROAZ regio verdeeld om zo aan te sluiten bij de daadwerkelijke behoefte. In eerste instantie ziet dit op mondmaskers. Dagelijks wordt de beschikbare voorraad van PBM, de (omvang van de) behoefte en de prioriteit van de behoefte per zorgsector en instelling in kaart gebracht. Zo wordt voor elke regio en voor Nederland als geheel de behoefte gematcht met de beschikbare voorraad PBM. Vervolgens wijzen de regio’s de PBM toe aan sectoren en instellingen op basis van de regionale toedeling. Het LCH zorgt dat de regio’s zoveel mogelijk naar behoefte worden bevoorraad.

Welke regels gelden er voor gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen in de ziekenhuiszorg?
De richtlijnen van het RIVM voor de verdeling, inkoop, distributie en het gebruik, van persoonlijke beschermingsmiddelen vindt u hier.

Welke regels gelden er voor gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen buiten de ziekenhuiszorg?
Zie hier de RIVM-pagina met veelgestelde vragen voor zorgmedewerkers buiten de ziekenhuiszorg over persoonlijke beschermingsmiddelen, hier voor de wijkverpleging, en hier voor pgb-houders en mensen die zorg krijgen van informele mantelzorgers.

Mogen persoonlijke beschermingsmiddelen worden hergebruikt?
Het RIVM deed onderzoek naar hergebruik van mondmaskers. De resultaten vindt u hier. Juridisch is hergebruik onder voorwaarden toegestaan. Dimitri van Hoewijk van ons zorg & life sciences team legt het hier uit.

Het RIVM deed daarnaast onderzoek naar herverwerking van isolatiekleding, spatbrillen en spatschermen.

Kan ik bij een tekort één beademingsapparaat gebruiken voor meerdere patiënten?
Tijdens ernstige crisis, zoals corona, kan het voorkomen dat te weinig beademingsmachines beschikbaar zijn voor het aantal patiënten. Dit document van de NVIC beschrijft in welke omstandigheden dit kan, en geeft praktische tips hoe daarmee om te gaan.

Kan worden afgeweken van geldende richtlijnen voor hulpmiddelengebruik? Wat als een wel beschikbaar alternatief geen CE-markering heeft?
De IGJ sluit dat niet uit als mogelijke oplossing, mits goed gemotiveerd en gedocumenteerd. Dimitri van Hoewijk van ons zorg & life sciences team gaat in dit nieuwsbericht in op de vraag of persoonlijke beschermingsmiddelen die geen medisch hulpmiddel zijn zonder CE-markering mogen worden gebruikt.
Daarnaast schreef AKD een stuk over de mogelijkheden om de beschikbaarheid van beschermingsmiddelen op peil te houden vanuit juridisch perspectief. Loyens & Loeff belicht onder andere het tekort aan hulpmiddelen vanuit mededingingsrechtelijk perspectief.

Hoe zit het met btw voor verstrekking van medische hulpmiddelen aan zorginstellingen, inrichtingen en huisartsen?
In de Kamerbief van 14 april 2020 zijn tijdelijke btw-maatregelen aangekondigd vanwege de coronacrisis. Gratis verstrekkingen van medische hulpmiddelen aan zorginstellingen, zorginrichtingen en huisartsen hebben geen invloed hebben op de aftrek van inkoop-btw van de verstrekker. U leest meer in ons nieuwsbericht.

Geneesmiddelen

Ook ligt vanwege de coronacrisis een geneesmiddelentekort op de loer. Daarnaast spelen vragen rondom klinische proeven met geneesmiddelen.

Hoe gaat een apotheek/drogisterij, om met hamsterende patiënten?
Om paracetamol en andere zelfzorggeneesmiddelen beschikbaar te houden voor iedereen, krijgen apotheken en drogisterijen van de IGJ het advies voorlopig drie verpakkingen per klant te verkopen. U leest hier meer.

Mogen apothekers hun voorraden aan geneesmiddelen onderling uitwisselen?
Normaal is dit verboden, maar vanwege corona heeft de IGJ haar beleid tijdelijk versoepeld. Apothekers mogen hun voorraden onder voorwaarden onderling uitwisselen.

Hoe wordt vanuit de overheid omgegaan met de beschikbaarheid van geneesmiddelen?
In een brief aan de Tweede Kamer zet de minister van VWS zijn beleid ten aanzien van geneesmiddelen uiteen. In dit kader wordt langs twee lijnen gewerkt: (i) de beschikbaarheid van geneesmiddelen voor behandeling van coronapatiënten en (ii) continuïteit van de algehele geneesmiddelen voorziening voor de komende weken en maanden. U vindt de brief hier.

Is er ruimte voor samenwerking tussen ziekenhuizen, ziekenhuisapotheken en farmaceutische groothandels om tekorten aan essentiële geneesmiddelen te voorkomen of te verminderen?
Ja, het hiervoor opgerichte Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (LCG) heeft de ACM gevraagd of de samenwerking een risico geeft op overtreding van de concurrentieregels. De ACM verwacht geen risico’s bij deze samenwerking.

Hoe wordt vanuit de Europese Unie omgegaan met beschikbaarheid van geneesmiddelen?
De Europese Commissie heeft op 8 april 2020 richtsnoeren gepubliceerd die zien op het voorkomen van tekorten aan geneesmiddelen tijdens de COVID-19-uitbraak. In deze “Guidelines to Avoid Medicine Shortages During COVID-19 Outbreak” worden EU-lidstaten aangespoord om zich solidair op te stellen door i) exportverboden en -beperkingen op te heffen, ii) het aanleggen van nationale voorraden te vermijden en iii) het vermijden van verspreiding van verkeerde informatie om oneigenlijk gebruik en aanleg van voorraden te voorkomen. De guidelines doen ook meer praktische aanbevelingen aan de aanbodzijde door actiepunten voor elk onderdeel van de toeleveringsketen op te sommen.

Hoe wordt omgegaan met klinische proeven tijdens de coronapandemie?
De Europese Commissie e.a. hebben op 20 maart 2020 een guidance voor sponsors van klinische proeven vrijgegeven over hoe met klinische proeven tijdens de pandemie moet worden omgegaan. Het richtsnoer voorziet in mogelijke wijzigingen en protocolafwijkingen die nodig kunnen zijn vanwege corona. U leest de guidance version 2 (27 maart 2020) hier.

Personeel

Door de afname van het aantal coronapatiënten, wordt ook het tekort aan zorgpersoneel minder nijpend en wordt langzaam teruggekeerd naar de normale situatie.

Wat mag wel en niet richting zorgwerknemers?
Mag u uw medewerker verplichten om terug te keren op de werkvloer? Mag u een medewerker verbieden af te reizen naar het buitenland? Bestaat er een compensatiemogelijkheid? Op al deze vragen geven onze collega’s van arbeidsrecht en van Nysingh u het antwoord. Ook wij schreven een nieuwsbericht over het coronavirus en personeel in de zorg. Daarnaast beantwoordt de rijksoverheid veel vragen in dit kader.

Wij schreven een nieuwsbericht over hoe de werkgever omgaat met het verzuim van zorgpersoneel.

Mag of moet ik zorgpersoneel laten testen?
Het RIVM heeft hier het testbeleid voor zorgmedewerkers gepubliceerd.

Welke compensatiemogelijkheid bestaat er?
Ten aanzien van de compensatiemogelijkheid geldt dat de regeling werktijdverkorting (“wtv“) is stopgezet. Hier leest u waarom de wtv werd vervangen, welke maatregel daarvoor in de plaats komt en onder welke voorwaarden een beroep daarop gedaan kan worden.

Van Doorne en Van Benthem & Keulen hebben kort uiteengezet wat de tijdelijke noodmaatregel inhoudt. Deze nieuwsberichten zijn van halverwege maart. Op 31 maart 2020 zijn de voorwaarden voor de Tijdelijke noodmaatregel overbrugging voor behoud van werkgelegenheid (NOW) bekendgemaakt.

NOW geldt ook voor de zorg, maar in een brief van 17 maart 2020 riep het kabinet zorgaanbieders die worden geconfronteerd met liquiditeits- en andere financiële problemen om daarover in overleg te treden met hun reguliere financiers (zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten), zodat wordt voorkomen dat zij een beroep hoeven te doen op NOW.

Bovendien is in brieven van 25 maart 2020 en van 5 april van ZN bepaald dat wanneer zorgaanbieders gebruikmaken van ondersteuning van zorgverzekeraars, zij afzien van een beroep op de algemene regelingen die het Rijk openstelt voor bedrijven en zelfstandigen.

Voor zelfstandig ondernemers, waaronder zzp’ers, geldt de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo). Deze regeling voorziet in een aanvullende uitkering voor levensonderhoud als het inkomen door de coronacrisis tot onder het sociaal minimum daalt. En in een lening voor bedrijfskapitaal om liquiditeitsproblemen als gevolg van de coronacrisis op te vangen.

Hoe zit het met btw voor uitleen van zorgpersoneel?
In de Kamerbief van 14 april 2020 zijn tijdelijke btw-maatregelen aangekondigd vanwege de coronacrisis. Uitleen van zorgpersoneel zal – onder beperkte voorwaarden – buiten de heffing van btw blijven, ongeacht wie de uitlener is. U leest meer in ons nieuwsbericht.

Hoe zit het met pensioenpremie die ik als zorgwerkgever moet betalen?
Indien noodzakelijk mogen werkgevers in de zorg de maandelijkse premieafdracht aan pensioenfonds PFZW uitstellen of gespreid betalen. U leest hier meer.

Hoe zit het met herregistratie van specialisten en profielartsen?
Alle specialisten en profielartsen behouden dit jaar hun registratie in de registers van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS). Daarnaast krijgen zij die zich tussen 1 maart 2020 en 1 januari 2021 moeten herregistreren, een tegemoetkoming in de herregistratie-eisen van 10%. Met deze regeling hoopt de RGS specialisten en profielartsen zo min mogelijk te belasten tijdens de coronacrisis.

Zie tot slot onze corona-hub over pensioen en corona voor onder andere werkgevers. Ook Eldermans|Geerts en KBS advocaten stellen en beantwoorden vragen in het kader van onder andere personeel en corona.

Onderzoek en opleiding

Ook brengt de coronacrisis vragen met zich mee ten aanzien van onderzoek en opleiding. Zie ook de guidance over clinical trials onder het kopje Geneesmiddelen hiervoor.

Hoe moet ik als zorginstelling omgaan met medisch wetenschappelijk onderzoek?
De CCMO heeft een advies gepubliceerd over hoe om te gaan met medisch wetenschappelijk onderzoek tijdens de coronacrisis, waaronder afwijken van protocollen en het stopzetten of opschorten van onderzoek. Op Europees niveau is inmiddels ook een richtsnoer gepubliceerd over deze onderwerpen. Uitgangspunt is – volgens deze publicatie – dat dit Europees richtsnoer en nationale regels elkaar aanvullen.

Hoe zit het met uitloop van onderzoekstrajecten of onderzoek dat stil ligt vanwege corona?
Onderzoeksinstellingen werken samen aan een oplossing voor onder andere onderzoek dat stil ligt, onderzoekers die een tijdelijk contract hebben en onderzoek dat uitloopt vanwege corona. U leest meer in de gezamenlijke verklaring van NFU, VSNU, ZonMw en NWO.

Op korte termijn starten acht projecten die direct effect hebben op het verloop van de uitbraak van het coronavirus (COVID-19) en de volksgezondheid. Dit is het resultaat van de opdracht van het ministerie van VWS aan ZonMw om acuut onderzoek te financieren.

Hoe verder met de opleiding van aiossen?
De RGS geeft antwoord op veel gestelde vragen.

Staat een bericht dat u waardevol vindt er nog niet bij? Laat het ons weten via ZLSSecretariaat@vandoorne.com. Ook als een bericht van uw hand erbij staat en u dat niet op prijs stelt, kunt u dat ons langs die weg laten weten